Sybiracy – znaki pamięci – Częstochowa

Tablica memorialna „Pamięci Zesłańcom Sybiru”

W niedzielę 16 czerwca br. odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy memorialnej na skwerze Sybiraków (róg ul. Sobieskiego i Korczaka, za budynkiem Starostwa Powiatowego), by ocalić pamięć o setkach tysięcy Polaków wywiezionych i pomordowanych na Sybirze.

Pozwolę sobie przytoczyć wypowiedź pani Urszuli Giżyńskiej, naczelnego redaktora „Gazety Częstochowskiej”, o Sybirakach: „Pamięć Sybiru to nasz narodowy obowiązek i odpowiedzialność. Bądźmy więc zawsze blisko tych, którzy przeżyli koszmar zsyłki. Wspierajmy ich i wzorujmy się na tej wielkiej miłości do Polski, którą oni do dziś noszą w sercach”.

Uroczystość miała doniosły charakter, uświetnili ją swoją obecnością parlamentarzyści, władze miasta, przedstawiciele organizacji, sponsorzy tablicy, licznie przybyła młodzież szkolna ze sztandarami, kombatanci, zaproszeni goście.

Po odegraniu hymnu państwowego i powitaniu uczestników nastąpiły przemówienia oraz występy młodzieży z Zespołu Szkół Samochodowo-Budowlanych oraz Zespołu Szkół im. Generała Władysława Andersa w Częstochowie, które to szkoły od lat współpracują z naszym oddziałem. Wiersze deklamowane przy akompaniamencie muzyki oraz patriotyczne piosenki wywarły wrażenie, wzruszyły, wycisnęły niejedną łzę wśród zebranych.

Obelisk, na którym umieszczona została tablica memorialna, został zaprojektowany przez doc. dr. hab. Seweryna Lewandowskiego – Sybiraka, a do jego powstania przyczynili się sponsorzy z firm: Częstobud, Drewnosz z Miedzna oraz Ant-Mar z Kalei, za co zostali odznaczeni Odznaką Honorową Sybiraka. Tablicę poświęcił ks. proboszcz Kazimierz Zalewski.

W drugiej części naszej uroczystości, uczestnicy przeszli do kościoła Matki Bożej Zwycięskiej – Kozielskiej (na ul. Słowackiego 19/21) na mszę świętą odprawioną przez ks. proboszcza Kazimierza Zalewskiego w intencji ofiar Sybiru.

Znaki pamięci Oddziału ZS w Częstochowie

Tablica memorialna to kolejny dowód sybirackiej obecności w naszym mieście. I chociaż pozostała nas już garstka, to wciąż działamy. Mamy na to wiele dowodów.

1) Pomnik – Mauzoleum Sybiraka na Jasnej Górze w Częstochowie

Pomnik powstał z inicjatywy kapelana Sybiraków ks. Edmunda Cisaka, przy pomocy wszystkich oddziałów i kół Związku Sybiraków, Komitetu Budowy Pomnika w osobach ks. Edmunda Cisaka, inż. Krzysztofa Wernera, Artura i Ryszarda Woźniakowskich, Juliusza Krawackiego oraz senatora – prezesa Związku Sybiraków Ryszarda Reiffa.

Trzy postaci odlane z brązu symbolizują:

a) pierwsza postać z lewej strony z otworem z tyłu głowy po kuli – to mord oficerów polskich w Katyniu,

b) środkowa postać – to zsyłka całych rodzin na Sybir,

c) pierwsza z prawej – ręce z numerami skute łańcuchem to łagry sowieckie, gułag.

Po 50 latach milczenia na Jasnej Górze w pobliżu Kaplicy Pamięci Narodu Polskiego stanął pierwszy w kraju i na świecie pomnik Sybiraków, który jest spełnieniem testamentu umęczonych i tych, którzy przeżyli „nieludzką ziemię”. W dniu 13 maja 1990 r. podczas I Ogólnoświatowej Pielgrzymki Sybiraków na Jasną Górę, JE ks. kardynał Henryk Gulbinowicz, metropolita wrocławski, dokonał poświęcenia pomnika.

Projekt wykonała artystka plastyk Irena Grabowska.

2) Po przeciwnej stronie Mauzoleum Sybiraka na Jasnej Górze (na wałach) znajduje się płaskorzeźba św. ojca Rafała Kalinowskiego, patrona Sybiraków, zesłańca Sybiru.

Płaskorzeźba została wykonana wg projektu artystki plastyka Ireny Grabowskiej.

3) Symboliczna Mogiła Sybiraków jest usytuowana na cmentarzu Kule w Częstochowie po prawej stronie głównej alei (50 m przed kościołem).

Projekt Symbolicznej Mogiły Sybiraków został wykonany przez Antoniego Jankowskiego, Sybiraka, w 1994 r.

W każdą rocznicę 4 zsyłek Sybiracy spotykają się na wspólnej modlitwie, by złożyć hołd tym, którym nie udało się powrócić do Ojczyzny, a pozostali gdzieś w tajdze syberyjskiej.

4) Płaskorzeźba Matki Boskiej Kozielskiej

W kościele MB Zwycięskiej – Kozielskiej w Częstochowie przy ul. Słowackiego 19/21, w głównym ołtarzu kościoła znajduje się przepiękna replika płaskorzeźby Matki Bożej Kozielskiej, dłuta artysty rzeźbiarza Jana Funka z Krakowa.

Oryginalna rzeźba została wykonana przez jeńców w obozie kozielskim, z którego prawie wszyscy zginęli w Katyniu.

5) Kolejnym znakiem pamięci jest symboliczna tablica poświęcona 60. rocznicy szczęśliwego powrotu z wygnania do Polski.

Pamiątkowa tablica wykonana z brązu znajduje się na zewnętrznej ścianie kościoła MB Zwycięskiej – Kozielskiej w Częstochowie przy ulicy Słowackiego 19/21. Tablicę wyrzeźbił znany artysta rzeźbiarz Jan Funek z Krakowa wg projektu Sybiraczki Heleny Kurzak. W dniu 9 czerwca 2007 r. nastąpiło jej bardzo uroczyste odsłonięcie i poświęcenie.

Tablica powstała z inicjatywy Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Częstochowie, za zgodą proboszcza kościoła MB Zwycięskiej – Kozielskiej ks. Kazimierza Zalewskiego oraz dzięki staraniom wiceprezesa Zarządu Oddziału ZS senatora Grzegorza Lipowskiego.

6) Mamy ulicę Zesłańców Sybiru (boczna od alei Wojska Polskiego, na Rakowie).

7) Skwer Sybiraków znajduje się na rogu ul. Sobieskiego i Korczaka za Starostwem Powiatowym.

8) Dzięki życzliwości ks. proboszcza Kazimierza Zalewskiego i staraniom członków Zarządu Oddziału ZS w Częstochowie ma powstać Izba Pamięci, która mieścić się będzie w kościele Matki Bożej Zwycięskiej – Kozielskiej przy ul. Słowackiego 19/21.

Oprac. Helena Kurzak, zdjęcia Zbigniew Kurzak