V Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

W dniach 11–13 czerwca 2015 r. w Bolesławcu i w Lwówku Śląskim miało miejsce niezwykłe wydarzenie: V Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru. Jego głównym organizatorem było Gimnazjum Samorządowe nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir w Bolesławcu, współorganizatorami: Prywatne Gimnazjum im. Sybiraków w Lwówku Śląskim, Gmina Miejska Bolesławiec, Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, Bolesławiecki Ośrodek Kultury – Międzynarodowe Centrum Ceramiki oraz Centrum Integracji Kulturalnej „Orzeł” w Bolesławcu.

Krótki rys historyczny

Głównym pomysłodawcą zjazdów dyrektorów szkół i placówek noszących imiona związane z Sybirakami był Kazimierz Korczyński – długoletni prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Nowym Sączu oraz członek Zarządu Głównego Związku Sybiraków. Pierwszy zorganizowany został w Nowym Sączu w 2010 r. Spotkanie odbyło się pod hasłem „Spojrzenie w przeszłość – drogowskazem dla przyszłości” i miało na celu nawiązanie stałych kontaktów z poszczególnymi placówkami, wymianę doświadczeń w pracy wychowawczej z patronem oraz zacieśnienie współpracy z ogniwami Związku Sybiraków. Z czasem doszedł jeszcze jeden cel: wzmocnienie pamięci o Polakach zsyłanych na Sybir i zachowanie jej w świadomości przyszłych pokoleń. Kolejne zjazdy odbyły się w: Augustowie – pod hasłem: „Tylko wspólnie zachowamy pamięć”, w Jerzmankach – „Budujemy mosty pokoleniowe” oraz w Toruniu i Grudziądzu pod hasłem „Razem posiejemy nasiona pamięci”. Do organizacji kolejnego V Zjazdu kandydowały szkoły w Chełmie i w Bolesławcu. W głosowaniu uczestników IV Zjazdu zwyciężył Bolesławiec, dzięki temu nasze miasto miało zaszczyt być gospodarzem tego niecodziennego wydarzenia.

Aktualnie na terenie kraju funkcjonuje 10 stowarzyszeń oraz 45 placówek oświatowo-wychowawczych noszących imiona związane z Sybirakami: 11 szkół podstawowych, 21 gimnazjów, 10 szkół ponadgimnazjalnych, jeden dom dziecka, jeden ośrodek szkolno-wychowawczy oraz szczep harcerski. Warto dodać, że – jak zauważył w swoim wystąpieniu Kazimierz Korczyński – na V Zjazd w Bolesławcu i Lwówku Śląskim przybyła rekordowa liczba gości, bowiem po raz pierwszy wzięli w nim udział przedstawiciele aż 30 szkół oraz 9 stowarzyszeń z całej Polski.

Przygotowania

Żeby móc zorganizować tak ogromne przedsięwzięcie, należało się do tego starannie przygotować. Wymagało to zaangażowania i pracy wielu życzliwych szkole podmiotów oraz samych nauczycieli placówki, pod kierunkiem jej dyrektor Marii Subik. Jeszcze w marcu opracowano szczegółowy plan działań, do którego przymiarki czynione były już znacznie wcześniej. Dotyczył on zarówno prac związanych z przeprowadzeniem niezbędnych remontów, jak i działań edukacyjnych i kulturalno-oświatowych towarzyszących zjazdowi. Dzięki wygranemu konkursowi Fundacji BZ WBK „Tu mieszkam, tu zmieniam”, Gimnazjum Samorządowe nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir w Bolesławcu otrzymało grant na utworzenie w szkole Izby Pamięci jako mostu łączącego pokolenia. Projekt był jednym z 247 zrealizowanych dzięki bankowi pomysłów. Do Fundacji BZ WBK złożono 2861 wniosków. Łączna wartość przyznanych grantów wyniosła ponad 1,5 mln zł, z czego gimnazjum otrzymało kwotę najwyższą z możliwych – 20 tys. zł. Remont sali, w której mieści się obecnie Izba Pamięci, sponsorowany był przez Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej oraz Gminę Miejską Bolesławiec. Za pieniądze zyskane z gminy wyremontowana została również aula szkolna.

Dzięki sponsorom goście zostali zakwaterowani w Kliczkowie – Folwarku Książęcym, mieli również do dyspozycji autobus, którym byli dowożeni z Kliczkowa do Bolesławca i Lwówka Śląskiego.

Sponsorami pozyskanymi przez dyrektor Marię Subik, którzy wsparli szkołę w jej działaniach byli: Gmina Miejska Bolesławiec, Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Zarząd Główny Związku Sybiraków, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Stowarzyszenie Ziemia Bolesławiecka, Urząd Gminy Lwówek Śląski, Gmina Bolesławiec, Bolesławieckie Koło Związku Sybiraków oraz Rada Rodziców Gimnazjum Samorządowego nr 2.

Jednocześnie ze wszystkimi działaniami trwały przygotowania do wydania książki „Razem pamiętamy więcej. Inicjatywy szkół, placówek i stowarzyszeń związane z poznawaniem historii Sybiraków oraz przekazywaniem jej obecnym i przyszłym pokoleniom”, która powstała z okazji V Zjazdu i z inicjatywy Gimnazjum Samorządowego nr 2 w Bolesławcu. Prezentacje szkół i stowarzyszeń, które znajdują się w publikacji, powstały na podstawie informacji przesłanych przez ich dyrektorów. Wszystkie zostały opracowane, zredagowane i poprawione przez Ewę Ołenicz-Bernacką, nauczycielkę języka polskiego w Gimnazjum Samorządowym nr 2. Ogromny wkład w zredagowaniu książki mieli pracownicy Muzeum Ceramiki w Bolesławcu kierowanego przez dyrektor Annę Bober-Tubaj: Agata Bojanowska, Barbara Glinkowska, Anna Puk, Krzysztof Rajczakowski. Zaproszenie do napisania artykułów przyjęli: Kazimierz Korczyński, dr hab. Joanna Nowosielska-Sobel, Monika Mikuczewska, Maria Niemczuk, Anna Puk oraz Ewa Ołenicz-Bernacka.

Wydanie publikacji doszło do skutku dzięki sponsorom: Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Dolnośląskiego, prezydentowi miasta Bolesławiec, Stowarzyszeniu „Ziemia Bolesławiecka” oraz wójtowi gminy Bolesławiec.

Patronat honorowy nad imprezą objęli: Zarząd Główny Związku Sybiraków, minister edukacji narodowej, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, marszałek województwa dolnośląskiego, dolnośląski kurator oświaty, Uniwersytet Wrocławski, prezydent miasta Bolesławiec Piotr Roman oraz gmina Bolesławiec, natomiast patronat medialny: Telewizja Lokalna Azart Sat, „Gość Niedzielny”, Istotne.pl oraz Gazeta-Portal Bolec.Info.

Pierwszy dzień zjazdu – uroczyste otwarcie zjazdu – „Przebaczmy, ale zapomnieć nie możemy”

Wielu gości w Folwarku Książęcym w Kliczkowie pojawiło się już w środę, w przeddzień zjazdu. W czwartek 11 czerwca 2015 r. około godz. 10.30 wszyscy przybyli do Centrum Integracji Kulturalnej „Orzeł” w Bolesławcu, gdzie ich obecność została zarejestrowana przez nauczycielki gimnazjum Joannę Kupisz i Barbarę Dolecką. Goście otrzymali identyfikatory zawierające imię i nazwisko oraz miejscowość, z jakiej przyjechali, plakaty upamiętniające V Zjazd oraz powitalne gadżety. Zarząd Główny Związku Sybiraków reprezentowali sekretarz generalny Kordian Borejko, wiceprezes Eugeniusz Kuszka oraz skarbnik Stanisław Jurkin.

O godzinie 11.00 w sali widowiskowej nastąpiło oficjalne otwarcie V Zjazdu. Na rozpoczęcie spotkania uczennica Gimnazjum Samorządowego nr 2 Angelika Bachciak zadeklamowała wiersz „Ojczyzno” Marii Sulimy. Potem prowadzący uroczystość nauczyciele Anna Gorzkowicz (uczestniczka III Ogólnopolskiego Zjazdu w Jerzmankach) oraz Grzegorz Jankowski (uczestnik IV Ogólnopolskiego Zjazdu w Toruniu i Grudziądzu) przedstawili głównych organizatorów V Zjazdu oraz poprosili o zabranie głosu dyrektor Marię Subik oraz Małgorzatę Grębowicz – dyrektor Prywatnego Gimnazjum im. Sybiraków w Lwówku Śląskim. Obie panie serdecznie powitały przybyłych gości.

Następnie uczestników V Zjazdu w imieniu Piotra Romana, prezydenta Bolesławca, przywitał jego zastępca Kornel Filipowicz. W swojej wypowiedzi nawiązał do komedii Sylwestra Chęcińskiego „Sami swoi”. „Każdy musi mieć swoje Krużewniki (…)” – powiedział wiceprezydent. „Woreczek ziemi z Krużewników był (..) świętością. Tak jak dla wszystkich tych, którzy przybyli tu onegdaj do Polski, na ten dziki zachód. Przybyli tutaj, aby stworzyć nową cywilizację. Byli wśród nich również Polacy, którzy przebyli swoją Golgotę Wschodu – Sybiracy”. Prezydent wspomniał również o osobistym dla niego wymiarze spotkania: „Opowieść o historii sybirackiej, którą snuły moja babcia i moja mama – mówił Kornel Filipowicz – to ślad mojego dzieciństwa. (…) To był czynnik, który bardzo wyraźnie ukształtował moją tożsamość i moje poczucie dumy, mój charakter”. Kornel Filipowicz mówił także o pracy Gimnazjum Samorządowego nr 2, o jego wyjątkowej roli i o tym, że szkoła zasługuje na wyróżnienie z wielu powodów. Podkreślił, że w pracy wychowawczej gimnazjum widoczna jest gradacja pewnych wartości, o której mówił kiedyś Kazimierz Twardowski – najpierw wychowywać, potem kształcić, a na końcu uczyć. Dodał: „Gimnazjum to pozwala nam wszystkim mieć całkowite poczucie pewności, że sprawy wychowawcze kształtowane są tutaj z należytym szacunkiem. Ta szkoła, jak rzadko która, zasługuje na organizację zjazdu o takim prestiżu, na organizację spotkań ludzi, dla których wartość wychowania młodzieży w duchu patriotycznym jest nadrzędna”.

Po wiceprezydencie głos zabrał przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Dominik Kłosowski (zastępca dyrektora spraw społecznych), który przypomniał w swojej przemowie o 70. rocznicy zakończenia działań wojennych oraz przyjazdu Polaków na tereny naszego województwa i ziemie północne, która mija w tym roku. Następnie powitał serdecznie wszystkich gości na Dolnym Śląsku w imieniu marszałka województwa dolnośląskiego Cezarego Przybylskiego oraz w imieniu wicemarszałka Tadeusza Samborskiego, który odpowiada na Dolnym Śląsku za sprawy społeczne. Na zakończenie Dominik Kłosowski odczytał list wicemarszałka skierowany do wszystkich uczestników V Zjazdu i podziękował za jego organizację prezydentowi oraz paniom dyrektor.

Mariola Szczęsna, burmistrz gminy i miasta Lwówek Śląski, w swojej przemowie wyraziła zadowolenie, że w Lwówku Śląskim powstało gimnazjum noszące imię upamiętniające zesłańców Sybiru i krzewiące ich historię wśród młodzieży. Zaprosiła przybyłych gości do Lwówka Śląskiego, gdzie dowiedzą się więcej o tym mieście, o Prywatnym Gimnazjum im. Sybiraków i o samych Sybirakach zamieszkujących Lwówek i okolice.

Następnie Janina Jakubowska, wicedyrektor Wydziału Rozwoju Edukacji, przedstawiciel dolnośląskiego kuratora oświaty, podobnie jak wiceprezydent Filipowicz osobiście związana z historią zesłańców na Sybir, dziękowała organizatorom zjazdu i witała gości w imieniu Beaty Pawłowicz, dolnośląskiego kuratora oświaty. „To wydarzenie, które ma dzisiaj miejsce, jest dla nas bardzo ważne, bo nie pozwala nam zapomnieć o strasznych latach wojny i wywózki na Sybir” – powiedziała Janina Jakubowska. W swojej mowie zacytowała wiersz Adama Asnyka: „»Przeszłość nie wraca jak żywe zjawisko, w dawnej postaci – jednak nie umiera (…)«. Nie umiera dzięki takim ludziom jak państwo – mówiła – jak społeczności waszych szkół i stowarzyszeń”. Janina Jakubowska wspomniała również o zachowaniach patriotycznych w dzisiejszych czasach: „Obecnie patriotyzm jest inny, inaczej go wyrażamy, chociażby przez taką działalność, jaką państwo i społeczności waszych szkół podejmujecie. Od identyfikacji z regionem, od »patriotyzmu lokalnego« wiedzie prosta droga do umiłowania ojczyzny”.

Kolejnym ważnym punktem programu było nadanie Odznak Honorowych za Zasługi dla Związku Sybiraków. Złotą Odznakę otrzymała Zofia Bagińska, Srebrne Odznaki otrzymali: Maria Barczyk, Renata Mikołajów, Robert Sobol i Maria Subik.

Po nagrodzeniu zasłużonych głos zabrał Eugeniusz Kuszka, wiceprezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków, dziękując szkołom i stowarzyszeniom za pracę mającą na celu zachowanie pamięci o Sybirakach. „Dziękuję wam za to, co robicie – powiedział Eugeniusz Kuszka – bo to dzięki waszej pracy powstaje co rok wiele świadectw. I w tym roku też pójdzie świadectwo, które będzie maleńką cegiełką, malutkim pomnikiem zesłańców Sybiru”.

Następnie przewodnicząca Rady Rodziców przy Gimnazjum Samorządowym nr 2 Agnieszka Kalamarz zaprosiła wszystkich przybyłych gości na atrakcje przygotowane dla nich w Bolesławcu i Lwówku Śląskim.

Ostatnią osobą występującą na scenie przed przerwą była Leokadia Halicka, przedstawiciel Koła Związku Sybiraków w Jeleniej Górze, urodzona na Syberii. Opowiedziała o swojej mamie, którą już po powrocie do Polski często pytała o to, jak można było wychować dziecko na Syberii, na której nic nie było. Ze wzruszeniem wspomniała też, jak mama, głaszcząc ją po głowie, ze łzami w oczach powtarzała tylko: „Udało się…”. „Nie można wymazać z pamięci i historii cierpień setek tysięcy Sybiraków, którzy bez żadnej winy zostali wypędzeni ze swoich rodzinnych domów z podręcznym bagażem…” – mówiła Leokadia Halicka. „My Sybiracy, naoczni świadkowie, pragniemy przychylić tę prawdę o wydarzeniach i oddać hołd ofiarom właśnie poprzez wznoszenie znaków pamięci, jakimi są wasze szkoły. Nie wolno zapomnieć dzieciństwa, które minęło w głodzie, chłodzie i poniewierce. Jeszcze trudniej zapomnieć o naszych kochanych matkach bohaterkach, które w rozpaczy i bezsilności patrzyły na swoje obolałe, głodne, umierające dzieci”.

Leokadia Halicka przejmująco opowiedziała też o sześcioletniej dziewczynce, która została zmuszona zająć się swoim dwutygodniowym braciszkiem, ponieważ jej mamę zamknięto na dwa tygodnie w więzieniu. Mała dziewczynka w tych trudnych, nieludzkich warunkach dojrzała tak bardzo, że brała maleństwo na ręce i chodziła do Kazaszek, które miały swoje malutkie dzieci, prosząc je, aby przystawiły jej braciszka do piersi. Dzięki temu chłopiec przeżył. Historia ta pokazuje niezwykłą, nadzwyczajną dojrzałość kilkuletniego dziecka, które zostało zmuszone postawić się w roli własnego rodzica.

„Chcę serdecznie podziękować dyrektorom, nauczycielom, młodzieży za to, że stawiacie pomniki, że mówicie o nas, a mówić w tej chwili wolno, że przekazujecie te wiadomości potomnym – mówiła pani Leokadia – I nie zapominajmy o tym nigdy: przebaczmy, ale zapomnieć nie możemy”.

Wspomnienia Leokadii Halickiej, jak również pozostałych przemawiających wywołały w widzach wzruszenie. Wiele osób ocierało ukradkiem łzy, na wielu twarzach widać było zadumę i smutek. Mówiono o cudzie przetrwania na „nieludzkiej ziemi”, o sile charakteru, o wierze w Boga i miłości do ojczyzny, o nadziei i niezatracaniu własnej tożsamości.

Następnie uczestnicy zjazdu udali się na przerwę, podczas której na mapie zaznaczali miejscowości, z których przyjechali do Bolesławca.

W drugiej części spotkania miała miejsce promocja książki „Razem pamiętamy więcej”, wydanej z inicjatywy głównego organizatora V Zjazdu – Gimnazjum Samorządowego nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir w Bolesławcu. Uczestnicy zjazdu wysłuchali wykładów promujących tę publikację.

Po przerwie jako pierwsza głos zabrała dyrektor Gimnazjum Samorządowego nr 2 w Bolesławcu Maria Subik, opowiadając o powstaniu książki „Razem pamiętamy więcej”. „Książka powstała w hołdzie Sybirakom, ale również wszystkim szkołom, które pracują z patronem, z zesłańcami Sybiru” – mówiła Maria Subik. „Wymienić tych wszystkich, którzy pracowali przy tej książce, jest nie sposób. W to zaangażowani byli prawie wszyscy nauczyciele naszej szkoły”.

Szczególne podziękowania skierowane były do: Ewy Szajwaj, wicedyrektor Gimnazjum Samorządowego nr 2 w Bolesławcu, która jako dobry logistyk odpowiadała za organizację zjazdu i koordynowała działania na etapie przygotowań do redagowania publikacji, Ewy Ołenicz-Bernackiej, nauczycielki języka polskiego w Gimnazjum Samorządowym nr 2 – za opracowanie kwestionariusza oraz zredagowanie wszystkich materiałów otrzymanych z 43 szkół i 7 stowarzyszeń, które zostały zamieszczone w książce, i napisanie tekstu opowiadającego o pracy wychowawczej szkoły oraz Annie Bober-Tubaj, dyrektor Muzeum Ceramiki w Bolesławcu – za wsparcie i pomoc w przygotowaniu publikacji.

Po Marii Subik głos zabrał Kazimierz Korczyński, prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Nowym Sączu i główny pomysłodawca zjazdów, który jest również autorem artykułu „Zarys działalności Związku Sybiraków w latach 1988–2014”, zamieszczonego w książce „Razem pamiętamy więcej”. Rozpoczynając swoją wypowiedź, wspomniał o wzruszeniu, jakie w nim wywołuje każda wizyta na Dolnym Śląsku, ponieważ to tutaj w 1946 r. przyjechał wraz z rodziną z Syberii i tu spędził pierwsze 39 lat swojego życia.

Opisując historię powstania i działalności Związku Sybiraków, mówił o reaktywacji Związku w 1988 r. i powodzie, dla którego zawieszono jego działalność na prawie 50 lat. Wspomniał grupę inicjatywną, dzięki której Związek ponownie zaczął istnieć, i o jej trudnych początkach. Mówiąc o pierwszym zebraniu tej grupy, które odbyło się 13 stycznia 1989 r. pod hasłem „Dać świadectwo prawdzie”, zaapelował do uczestników zjazdu, aby nadal kultywowali to hasło we wspólnych działaniach szkół i stowarzyszeń związanych imionami z Sybirakami. Zachować ten cel i utrwalać historię, ponieważ ci, którzy ją pamiętają, odchodzą. Dodał, że w obecnych czasach technika pozwala na to, aby nagrywać na nowoczesne nośniki wywiady z żyjącymi jeszcze Sybirakami. „To, co widać, dociera do serc młodych ludzi bardziej, niż wspomnienia pisane” – podkreślił.

Wspomniał o pierwszym spotkaniu Sybiraków z całej Polski, które odbyło się w Warszawie 17 września 1989 r. Powiedział również o powoływaniu kół i oddziałów, weryfikacji dokumentów, o organizowaniu się struktur terenowych oraz o uchwaleniu przez Sejm RP dnia 24 stycznia 1991 r. Ustawy o kombatantach i osobach represjonowanych, dzięki której członkowie Związku Sybiraków mogli ubiegać się o uprawnienia i przywileje. W dalszej części przemówienia opowiedział o 1994 r., który został ogłoszony Rokiem Sybiraka obchodzonym pod hasłem: „Pamięć zmarłym, żyjącym pojednanie”, i o wydarzeniach z tym związanych. Podkreślił również ogromne znaczenie hymnu „Marsz Sybiraków”, do którego słowa napisał Sybirak Marian Jonkajtys, a muzykę Czesław Majewski, pieśni, która często śpiewana jest przez zesłańców ze łzą w oku. Mówił o jego wadze dla tożsamości Związku i o szacunku, z jakim powinien być traktowany. Następnie opowiedział o pierwszym Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru, który odbył się w 2001 r. w Białymstoku, i poprosił o organizowanie takich w innych miejscowościach.

Uczestnicy V Zjazdu usłyszeli również o historii zjazdów Związku Sybiraków, o wydaniu „Księgi Sybiraków”, a także o powstawaniu kolejnych stowarzyszeń i organizacji związanych imiennie z Sybirakami, które miały i mają nadal na celu wspieranie działalności oddziałów ZS w organizowaniu uroczystości rocznicowych, tworzeniu kolejnych znaków pamięci, opiekowaniu się nimi, organizowaniu spotkań z młodzieżą. Na zakończenie prezes Korczyński przedstawił krótką historię zjazdów dyrektorów szkół noszących imię związane z Sybirakami i omówił każdy z nich z osobna. Podstawowym celem wszystkich zjazdów była i nadal jest wymiana doświadczeń w zakresie codziennej pracy placówek oświatowych, które przyjęły imię zesłańców Sybiru, tj. organizowanie różnorakich form współdziałania z Sybirakami, dokumentowanie umykającej wraz z ludźmi historii poprzez wywiady, publikacje, kroniki, izby pamięci, znaki pamięci. Kazimierz Korczyński zaapelował do uczestników zjazdu o pomoc nie tylko dla ogniw ZS, ale przede wszystkim dla jego poszczególnych członków. Zaznaczył, że istnieje pilna potrzeba ludzkiej życzliwości – spotkania, odwiedzin, życzeń z okazji świąt itp. Swoją przemowę Kazimierz Korczyński zakończył serdecznymi podziękowaniami dla dyrektorów i całych społeczności szkolnych, które organizowały kolejne zjazdy, dla wszystkich szkół noszących imię Sybiraków, za ich wytężoną wieloletnią współpracę w zakresie upamiętniania historii zesłań na „nieludzką ziemię” oraz dla stowarzyszeń pamięci. Organizatorom V Zjazdu życzył natomiast satysfakcji z osiągnięcia zamierzonych celów.

W kolejnym wystąpieniu dr hab. Joanna Nowosielska-Sobel, zastępca dyrektora Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawiła temat „Pamięć o Sybirakach jako element budowania tożsamości regionalnej Dolnego Śląska”. Pozdrowiła przybyłych gości w imieniu władz rektorskich Uniwersytetu Wrocławskiego, władz dziekańskich Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego oraz dyrektora Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Rościsława Żerelika. Pogratulowała również dyrektorkom Marii Subik i Małgorzacie Grębowicz organizacji V Zjazdu i podziękowała za zaszczytną możliwość pełnienia honorowego patronatu nad tym przedsięwzięciem.

W swoim wykładzie dr hab. Joanna Nowosielska-Sobel nawiązała do opublikowanego przez Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej w 2011 r. raportu o tożsamości Dolnego Śląska, przytaczając zadane w nim pytanie ankietowe: „Czy istnieje coś takiego jak tożsamość Dolnego Śląska?”. „Problem z tożsamością dolnośląską jest taki, że ona wciąż się rozwija, wciąć kreuje w praktycznie wszystkich możliwych obszarach” – powiedziała. „Istnieje, ale jest jeszcze bardzo trudno definiowalna, jest trudna do ogarnięcia w jasne ramy definicji”.

W referacie podkreśliła, że mimo iż Sybiracy nie zostali nazwani w badaniach czy w opracowaniach naukowych dotyczących tożsamości dolnośląskiej i nie zostali wydzieleni jako osobna grupa, mają oni jednak ogromny wpływ na to, kim dzisiaj jest współczesny Dolnoślązak. Wszystkie działania, które podejmują szkoły i instytucje związane imiennie z Sybirakami, dotyczące np. nazewnictwa ulic, pomników i innych przedsięwzięć mających na celu zachowanie pamięci o zesłańcach i ich historii są tego dowodem. Niezmiernie ważny w tworzeniu tożsamości jest autentyczny przekaz, rozmowa z żywym świadkiem historii, a obecne tu szkoły to robią. „Fenomen Sybiraka jako budowniczego czy współbudującego tożsamość regionalną Dolnego Śląska jest niesamowity” – dodała zastępca dyrektora Instytutu Historycznego UW. „Państwo jako Sybiracy tę tożsamość tworzycie. A pięknymi współpracownikami tworzenia na płaszczyźnie pamięci sybirackiej tego elementu tożsamościowego i wyróżniającego tę ciągle tworzącą się tożsamość dolnośląską są szkoły i takie działania, jakie państwo realizujecie”. Kończąc, dr hab. Joanna Nowosielska-Sobel życzyła wszystkim uczestnikom zjazdu, aby te działania nigdy nie zostały przerwane.

Następnie głos zabrał Krzysztof Słobodzian. Opowiedział o napisanej przez siebie książce „Miasto w mieście”, w której przedstawił trudne sąsiedztwo wojsk radzieckich i Polaków w powojennej Legnicy. Książka opisuje szczegóły z codziennego życia mieszkańców „Małej Moskwy”, jak kiedyś nazywano to miasto. Dzięki kilku wywiadom ze świadkami pobytu tzw. krasnoarmiejców można spojrzeć na tamten czas oczami zwykłych ludzi, którzy przeszli bardzo dużo (np. zsyłkę na Syberię, a potem długą wędrówkę do Legnicy). Jeden z wywiadów zamieszczonych w książce to rozmowa z Sybiraczką Czesławą Diemierów, o której historii w swoim wystąpieniu wzruszająco opowiedział autor publikacji.

Kolejne wystąpienie dotyczyło opisu starań bolesławieckich Sybiraków o upamiętnienie ich losów poprzez znaki pamięci, którego autorem była prezes Bolesławieckiego Zarządu Koła Związku Sybiraków Maria Niemczuk. Swoje przemówienie zaczęła od krótkiego rysu historycznego powstania Koła Związku Sybiraków w Bolesławcu oraz opisu jego działań w związku z upamiętnianiem losów Sybiraków w mieście. Opowiedziała również o tym, jak długą drogę trzeba było przebyć, aby gimnazjum w Bolesławcu nadać imię Polaków Zesłanych na Sybir. Sporo uwagi poświęciła kontaktom i współpracy z Gimnazjum Samorządowym nr 2, które to imię miało przyjąć. Wspomniała o lekcjach żywej historii, o pogadankach prowadzonych przez członków Koła na temat losów Sybiraków i ich ciężkiego życia w nieludzkich warunkach. Podkreśliła znaczenie dnia 10 lutego 2011 r., kiedy to miało miejsce uroczyste poświęcenie i wręczenie sztandaru oraz nadanie szkole imienia.

Maria Niemczuk opowiedziała również o projekcie dyrektor i nauczycieli gimnazjum, w którym Sybiracy opowiadali o swoich autentycznych przeżyciach z zesłania. Posłużyły one uczniom do opracowania ich biogramów, które zostały opublikowane w wydanej przez Muzeum Ceramiki w Bolesławcu książce „Nie mieliśmy dzieciństwa – wspomnienia bolesławieckich Sybiraków”. Podsumowując swoje wystąpienie, podkreśliła, że żyjący Sybiracy ciągle spłacają dług wobec tych, którzy nie doczekali powrotu i zostali na wieki w obcej ziemi.

Następny wykład zatytułowany „»Ocalić od zapomnienia« – znaczenie projektów historycznych dla dokumentowania dziejów lokalnej społeczności Bolesławca” wygłosiła Barbara Glinkowska, pracownik Muzeum Ceramiki Działu Historii Miasta. W towarzyszącej temu prezentacji multimedialnej przedstawiła m.in. fotografie Bolesławca z lat 40. i 50., zdjęcia z realizacji projektów mających na celu upamiętnienie osób, które po wojnie trafiły do Bolesławca oraz publikacje muzeum, Pani Glinkowska opowiedziała o sposobach dokumentowania historii Bolesławca i jego mieszkańców.

Największą uwagę poświęciła projektowi międzypokoleniowemu „Ocalić od zapomnienia”, który realizowany jest od 2013 r. przez Gimnazjum Samorządowe nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir we współpracy z Muzeum Ceramiki Działem Historii Miasta i bolesławieckimi stowarzyszeniami. Uczestnicy zjazdu dowiedzieli się o procesie powstawania poszczególnych biogramów oraz o tym, co jest w projekcie najważniejsze: kontakt, interakcja, zbliżenie pokoleń – uczeń – nauczyciel – świadek historii. Następnie Barbara Glinkowska odczytała fragment artykułu z książki „Razem pamiętamy więcej” autorstwa Anny Puk, który mówił o potrzebie przeprowadzania lekcji „żywej historii”, o wartości tych lekcji i kontaktów z żywymi świadkami historii dla współczesnych młodych ludzi i dla tworzenia lokalnej tożsamości.

Jako ostatnia głos zabrała Ewa Ołenicz-Bernacka, nauczycielka języka polskiego w Gimnazjum Samorządowego nr 2 w Bolesławcu, która omówiła zagadnienie przeszłości i teraźniejszości w misji szkoły oraz przedstawiła związane z tym działania gimnazjum. „Staramy się nauczyć historii tego miejsca, by nasi uczniowie nie tylko szanowali przeszłość, ale lepiej rozumieli czasy, w których przyszło im żyć, oraz radzili sobie w przyszłości” – mówiła Ewa Ołenicz-Bernacka. „Dlatego za misję szkoły uznaliśmy przekonanie o konieczności łączenia tradycji i nowoczesności, przeszłości i współczesności, by wychować obywatela świata, który jest przede wszystkim Polakiem”. Opowiedziała o drodze do realizacji tego celu, o realizacji programu edukacji historycznej i obywatelskiej zatytułowanego „Nasze dziedzictwo”. Poinformowała o wypracowaniu przez szkołę szeregu ważnych form pracy wychowawczej z młodzieżą, które stale są wzbogacane i unowocześniane.

Następnie Ewa Ołenicz-Bernacka opisała drogę, jaką przeszła szkoła do nadania jej imienia Polaków Zesłanych na Sybir, mówiła o nawiązaniu bliskich kontaktów z bolesławieckimi Sybirakami, o wspaniałych lekcjach żywej historii, lekcjach geografii poświęconych Syberii, udziale Sybiraków w uroczystościach szkolnych i opracowaniu katalogu szkolnych uroczystości związanych z dziejami zesłańców Sybiru. Wspomniała również o włączeniu się szkoły i bolesławieckich Sybiraków w ogólnopolską akcję sadzenia dębów pamięci oraz o pierwszym Międzyszkolnym Konkursie „Ocalić od zapomnienia – Sybiracy”, przeznaczonym dla uczniów szkół podstawowych oraz „Ocalić od zapomnienia – Katyń”, dla uczniów gimnazjów, który w latach następnych nieco zmieniał się i ewoluował, nadal jednak pozostając najważniejszym miejskim konkursem historycznym poświęconym tej tematyce.

Gimnazjum włączyło się również w obchody Dnia Sybiraka, a od spotkania młodzieży, nauczycieli i Sybiraków pod obeliskiem ufundowanym w hołdzie polskim męczennikom Syberii oraz pomordowanym w Katyniu i łagrach datuje się tradycja Marszów Żywej Pamięci, której gimnazjum jest inicjatorem. Pani Ewa opisała wspaniałą uroczystość nadania szkole imienia, która miała miejsce 10 lutego 2011 r., oraz dalszą współpracę szkoły z bolesławieckimi Sybirakami.

„Czy można zatem połączyć przeszłość i współczesność i uczynić z nich podstawę misji szkoły? Z pewnością tak i nam się to udało” – dodała Ewa Ołenicz-Bernacka w podsumowaniu swojego wystąpienia. „Wypracowaliśmy spójny w treści, oparty na sprawdzonych formach pracy program wychowawczy. To, co robimy – nasze zaangażowanie, zapał, pielęgnowanie tradycji i idei patriotycznych – wyróżnia nas w środowisku” – dodała.

Na zakończenie części oficjalnej spotkania dyrektor Maria Subik zaprezentowała przechodnią mapę, na której zaznaczane są miejscowości, w których odbywają się poszczególne zjazdy. Mapę tę otrzyma organizator VI Zjazdu. Każdy z gości na pamiątkę otrzymał publikację „Razem pamiętamy więcej”.

Wizyta w Muzeum Ceramiki i musical „Do mnie mów”

Po części oficjalnej i prelekcjach uczestnicy zjazdu zostali podzieleni na dwie grupy. Wraz z Barbarą Glinkowską, która pełniła również funkcję przewodnika, obejrzeli zbiory Muzeum Ceramiki, a pod opieką Anny Gorzkowicz zjedli obiad w restauracji Oleńka.

W Muzeum Ceramiki goście mieli okazję obejrzeć ekspozycje stałe prezentujące historię zdobienia bolesławieckiej ceramiki przed i po 1945 r. Obejrzeli również film opowiadający historię ceramiki w naszym mieście.

O godzinie 16.30 uczestnicy zjazdu mieli okazję obejrzeć musical zatytułowany „Do mnie mów”, przygotowany przez uczniów Gimnazjum Samorządowego nr 2 oraz nauczycieli: Justynę Rapę, Małgorzatę Janowską i Ewę Chrobot. Poruszono w nim temat trudnej we współczesnym świecie komunikacji międzyludzkiej. Pokazano, jaka była w czasach, kiedy nikt nie posiadał telefonów komórkowych czy tabletów, a jaka jest teraz, w dobie rozwiniętej technologii i Internetu. W scenach wspaniale zagranych przez uczniów sugestywnie przedstawiono potrzebę zwykłej rozmowy z bliską osobą, a także zagrożenia, jakie niesie źle pojmowana nowoczesność. Uczestnicy zjazdu byli pod ogromnym wrażeniem talentu młodzieży. Dopytywali się o nagrania z tego przedstawienia, by po powrocie do domu móc pokazać je swoim bliskim.

Wieczorem tego dnia w Folwarku Książęcym w Kliczkowie odbyła się kolacja integracyjna przybyłych gości i nauczycieli Gimnazjum Samorządowego nr 2 w Bolesławcu.

Drugi dzień zjazdu

Zajęcia warsztatowe

Drugiego dnia rano w Kliczkowie w sali konferencyjnej odbyły się zajęcia warsztatowe, które poprowadzili nauczyciele historii: Anna Gorzkowicz, Joanna Kupisz i Grzegorz Jankowski. Przed zajęciami padł wniosek jednej z pań, która wzięła udział w zjeździe po raz pierwszy, o przedstawienie się każdej delegacji na forum grupy, co zostało z przyjemnością wykonane przez wszystkich uczestników zjazdu. Każdy z gości podał swoje imię i nazwisko, funkcję, miejscowość, z której przyjechał. Mówiono również o swojej szkole lub placówce i jej działaniach w związku z zesłańcami Sybiru.

Kazimierz Korczyński wniósł kilka uwag na temat obecnego zjazdu i wyraził konieczność ustalenia miejsca kolejnego zjazdu na 2016 r. „Każdy kolejny zjazd wnosi coś nowego” – mówił. „Są nowe doświadczenia, ale generalnie zachowana jest jedna zasada. Po pierwsze musimy się czegoś nauczyć, najlepiej poprzez indywidualne rozmowy, bo to one wnoszą najczęściej więcej ciekawostek i rozwiązań, które państwo prowadzą w swojej szkole. Po drugie – przyjeżdżamy na zjazd, żeby odpocząć, żeby się zrelaksować i coś zwiedzić, poznać daną okolice, miasto. I to jest również kształcące” – dodał.

Kazimierz Korczyński dokonał też wstępnego podsumowania wydarzenia. Po pierwsze jako rzecz szczególnie znaczącą wskazał wydanie książki „Razem pamiętamy więcej”. Ma ona przede wszystkim stanowić źródło wiedzy dla rozpoczynających pracę z patronem. Kolejnym zasługującym na wyróżnienie wydarzeniem był musical „Do mnie mów”. „Ta szkoła ma warunki” – powiedział. „Ma ludzi z pasją, którzy potrafili na scenie przedstawić profesjonalny koncert. Koncert w wykonaniu gimnazjalistów – pasjonatów”.

Następnie wrócił do tematu następnego zjazdu, zaznaczając, że każdy kolejny organizator powinien dokładnie obserwować wydarzenia na zjeździe poprzedzającym i brać pod uwagę nie tylko te dobre strony spotkania, ale również zapamiętać ewentualne potknięcia organizatora i na nich się uczyć.

Swoją kandydaturę na organizację VI Zjazdu ponowili przedstawiciele szkoły w Chełmie. Propozycja została przyjęta jednogłośnie i z aplauzem. Podczas obrad do Chełma dołączył Zamość, zapraszając uczestników przyszłego zjazdu również do swojego miasta. Wstępny termin VI Zjazdu ustalono na 2–4 czerwca 2016 r. Kazimierz Korczyński zaapelował do dyrektor szkoły w Chełmie, aby postarała się pobić rekord Bolesławca, do którego przyjechało najwięcej jak do tej pory przedstawicieli szkół i placówek noszących imię Sybiraków. Podkreślił, że powinna dobrze zmotywować ich do wzięcia udziału w przyszłym zjeździe. Przypomniał również o obowiązku organizatora dostarczenia do wszystkich szkół, stowarzyszeń i placówek noszących imię związane z Sybirakami wypracowanych dokumentów i materiałów.

Kończąc, Kazimierz Korczyński wyraził serdeczne podziękowania dyrektor Marii Subik, pogratulował wszystkim pedagogom i rodzicom wspaniałej młodzieży.

Następnie Anna Gorzkowicz przedstawiła uczestnikom program na cały dzień, opisując krótko atrakcje, które czekają na gości w Gimnazjum Samorządowym nr 2. Zaprosiła również w imieniu dyrektor Małgorzaty Grębowicz do Lwówka Śląskiego, gdzie także został dla nich przygotowany ciekawy program zajęć.

Uczestnicy zostali podzieleni na grupy, które zajmowały się zadaniami przygotowanymi przez Joannę Kupisz: a) Sybiracy – młodzież – działania zmierzające do poszerzenia współpracy międzypokoleniowej, b) upamiętnianie i przekazywanie młodzieży dziedzictwa Sybiraków, c) pogłębianie wiedzy dzieci i młodzieży poprzez nowatorskie nauczanie o dziejach Sybiraków, d) promowanie idei Sybiraków w środowisku lokalnym. Zadania miały na celu wypracowanie wniosków do dalszej pracy i współpracy szkół oraz placówek związanych imieniem z Sybirakami. Po skończonych dyskusjach zostały spisane wnioski do dalszej pracy.

Wizyta w Gimnazjum Samorządowym nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir w Bolesławcu

Po zajęciach warsztatowych wszyscy goście i nauczyciele prowadzący spotkanie udali się do Bolesławca, gdzie po raz pierwszy mogli zwiedzić Gimnazjum Samorządowe nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir. Zaraz po przybyciu na miejsce cała grupa wykonała wspólne zdjęcie przed budynkiem szkoły na tle baneru informującego o odbywającym się zjeździe. Następnie goście zostali gorąco przyjęci w gimnazjum. Czekała tu na nich niespodzianka, o której nie zostali wcześniej poinformowani: „żywe obrazy” przygotowane przez uczniów tej szkoły pod kierunkiem nauczycieli Aleksandry Szylin i Małgorzaty Janowskiej. Na korytarzach dwóch kondygnacji można było zobaczyć sceny z życia Sybiraków, w których wcielili się uczniowie: szpital na terenie obozu i pielęgniarkę czuwającą przy chorym, kuchnię polową i wydawanie głodowych racji żywnościowych, księdza i modlących się zesłańców, zmęczonych po morderczej pracy Sybiraków na posłaniach w baraku. Na podłodze leżała słoma, uczniowie ubrani byli w autentyczne bądź zbliżone do autentycznych ubrania Sybiraków. Goście mogli zobaczyć m.in. stare walizki, lampy naftowe, dzbanki, miski aluminiowe, sztućce. Część rekwizytów dzięki pomocy Marii Niemczuk szkoła otrzymała od naszych bolesławieckich Sybiraków, niektórych użyczyli rodzice i dziadkowie uczniów. „Żywe obrazy” zrobiły na gościach ogromne wrażenie, niektórzy ocierali łzy, inni pełni smutku nie mogli oderwać wzroku od przykrych, czasem wstrząsających obrazów. Zainscenizowane na szkolnych korytarzach obrazy przeniosły wszystkich w czasie do nieludzkich warunków panujących na Syberii.

Po zwiedzeniu szkoły wszyscy goście uczestniczyli w uroczystym otwarciu Interaktywnej Szkolnej Izby Pamięci, która powstała dzięki otrzymanemu w konkursie „Tu mieszkam, tu zmieniam” grantowi 20 tys. zł. Celem konkursu było zainspirowanie organizacji prowadzących działalność kulturalną, edukacyjną, wychowawczą, charytatywną i społeczną do działania na rzecz dobra wspólnego w lokalnym środowisku. Konkurs polegał na wyborze najciekawszych inicjatyw społecznych i przyznaniu najlepszym z nich wsparcia finansowego w postaci grantu na realizację podjętych działań. Projekt stworzenia izby jako mostu łączącego pokolenia został laureatem konkursu Fundacji BZ WBK.

Przedstawiciele banku BZ WBK: Tomasz Turczyński – dyrektor regionu i Adam Połomski – dyrektor III Oddziału w Bolesławcu dziękowali za zaproszenie i za zrealizowany projekt. Tomasz Turczyński wyraził zadowolenie z możliwości udzielenia przez fundację pomocy lokalnej społeczności Bolesławca służącej podtrzymaniu tożsamości i kultury naszego regionu. Obaj serdecznie gratulowali przedsięwzięcia zarówno dyrektor szkoły, jak i nauczycielom i społeczności uczniowskiej oraz zaprosili do składania wniosku z nowym pomysłem w kolejnej edycji konkursu.

Wszyscy uczestnicy zjazdu mogli zwiedzić nowoczesną Interaktywną Szkolną Izbę Pamięci. Przed drzwiami izby pełnili wartę honorową bolesławieccy ułani: Kacper Jędrzejewski – dowódca, Bartłomiej Jopek – chorąży i Hubert Miżdal – asysta, którzy godnie witali zwiedzających. W przyszłości izba ma stać się siedzibą Bolesławieckiego Stowarzyszenia Kawaleryjskiego im. 6. Pułku Ułanów Kaniowskich.

Interaktywna Szkolna Izba Pamięci została wyposażona w nowoczesny sprzęt multimedialny. Zaaranżowano w niej ministudio filmowe, atrakcyjne dla odwiedzającej ją młodzieży. Izba będzie pełnić funkcję muzeum i ośrodka edukacji regionalnej dla uczniów wszystkich szkół w mieście i gminie Bolesławiec. Goście mogli zobaczyć autentyczne, niezwykle wartościowe osobiste pamiątki naszych bolesławieckich Sybiraków, m.in. modlitewniki, zdjęcia ze szkoły na Syberii, zdjęcie z pogrzebu, zdjęcia rodzinne robione w kołchozach, zdjęcie polskiej ochronki, świadectwo ukończenia szóstej klasy z 1940 r., miniaturę Krzyża Zesłańców Sybiru, Indeks Represjonowanych, Legitymację MON – medal wojska, legitymację odznaczenia Krzyżem AK, legitymację wnuczki Sybiraka, listy Sybiraków i kartki pocztowe, zaświadczenie zezwalające na powrót do Polski, wrzeciono, samowar przywieziony z Syberii. Część rekwizytów została przekazana szkole nieodpłatnie, pozostałe zostały wypożyczone od Bolesławieckiego Koła Związku Sybiraków. Zwiedzający obejrzeli również film nakręcony podczas uroczystości nadania szkole imienia Polaków Zesłanych na Sybir 10 lutego 2011 r.

Podczas uroczystości bardzo wzruszona Maria Niemczuk podkreśliła, jak ważna dla bolesławieckich Sybiraków jest pamięć i jej kultywowanie. Opisała cel powstania Izby Pamięci oraz wymieniła przykładowe znajdujące się w niej eksponaty. Na koniec złożyła gorące podziękowania organizatorom i inicjatorom tego przedsięwzięcia za trud włożony przy tworzeniu Izby Pamięci.

Dla przybyłych gości grupa teatralna pod opieką Ewy Ołenicz-Bernackiej przygotowała wyjątkową i bardzo trudną historyczną lekcję poetycko-muzyczną pod tytułem „Czy bez tej miłości można żyć?”. Uczniowie samodzielnie ją prowadzili, wykazując się wiedzą historyczną. Mówili i śpiewali o patriotyzmie, miłości do ojczyzny, tęsknocie do własnych korzeni. Z przejęciem deklamowali XIX-wieczne wiersze, jak również wspomnienia Sybiraków. Treści przekazywane podczas tej smutnej lekcji opisywały brutalną rzeczywistość tamtych nieludzkich czasów. Część występujących uczniów znajdowała się wśród publiczności, co dodatkowo wprowadzało element zaskoczenia i potęgowało siłę wypowiadanych przez nich słów. Lekcję zakończył, rapując, uczeń Kacper Kukawski, który wykonał napisany przez siebie utwór mówiący o miłości do kraju i patriotyzmie młodych ludzi. Występ wzbudził ogromny zachwyt i owacje na stojąco wszystkich widzów.

Na zakończenie wizyty w Gimnazjum Samorządowym nr 2 Maria Subik podziękowała sponsorom i współorganizatorom wydarzenia – przedstawicielom banku BZ WBK Adamowi Połomskiemu i Tomaszowi Turczyńskiemu, Miejskiemu Zakładowi Gospodarki Komunalnej i jego prezesowi Władysławowi Bakalarzowi, Radzie Miasta Bolesławiec i prezydentowi miasta Bolesławiec (w jego imieniu podziękowania odebrała Beata Sulska – naczelnik Wydziału Społecznego), Radzie Rodziców i jej przedstawicielowi Pawłowi Skorupce, Bolesławieckiemu Kołu Związku Sybiraków, dyrektor Bolesławieckiego Ośrodka Kultury – Międzynarodowego Centrum Ceramiki Ewie Lijewskiej-Małachowskiej oraz dyrektorowi Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu Januszowi Cieśli. Każdy z wyróżnionych gości – sponsorów podziękował za niezwykłe przeżycia i emocje towarzyszące uroczystości.

Po wypowiedziach sponsorów głos zabrali goście – uczestnicy V Zjazdu, dziękując dyrektor, nauczycielom i przede wszystkim uczniom za wzruszenie, łzy i cały wachlarz emocji, jaki wzbudziła w nich wizyta w Gimnazjum Samorządowym nr 2.

Po uroczystości uczestnicy zjazdu oraz nauczyciele gimnazjum przeszli do auli szkolnej, gdzie przygotowany został dla nich obiad. Zaraz potem uczestnicy wydarzenia złożyli kwiaty pod pomnikiem Sybiraków „W hołdzie Polskim Męczennikom Syberii oraz Pomordowanym w Katyniu i Łagrach” na cmentarzu komunalnym w Bolesławcu. Prezes Bolesławieckiego Zarządu Koła Związku Sybiraków Maria Niemczuk podkreślała, że miejsce to jest zawsze odwiedzane i szanowane. Sybirakom zadedykowała wiersz Mariana Jonkajtysa. Podczas składania kwiatów obecni byli członkowie Koła Historycznego Miłośników Jazdy Polskiej im. 6. Pułku Ułanów Kaniowskich, które z wielką pasją prowadzi w Bolesławcu Grzegorz Jankowski, nauczyciel w Gimnazjum Samorządowym nr 2.

Wizyta w Lwówku Śląskim

W tym dniu goście odwiedzili również Lwówek Śląski. W Sali Mieszczańskiej ratusza powitała ich burmistrz miasta Mariola Szczęsna. Opowiedziała o Prywatnym Gimnazjum im. Sybiraków w Lwówku Śląskim, które zawsze uczestniczy we wszelkich spotkaniach i świętach narodowych, a obecnością na tych uroczystościach podkreśla swój patriotyzm. Zaprosiła również do zwiedzenia ratusza, który jest „perełką architektoniczną” i częścią historii Lwówka Śląskiego.

Helena Malinowska, przedstawicielka Koła Związku Sybiraków w Lwówku Śląskim, opowiedziała o trzech znakach pamięci znajdujących się w mieście: tablicy memorialnej w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, pomniku na cmentarzu miejskim oraz szkole – Prywatnym Gimnazjum im. Sybiraków. „Ta szkoła to prawdziwa perła naszego miasta” – mówiła Helena Malinowska. „Szkoła, która wychowuje, kształci, uczy. Uczy patriotyzmu tak potrzebnego w dzisiejszych czasach wielkiej globalizacji świata”.

Uczniowie i nauczyciele Prywatnego Gimnazjum im. Sybiraków przygotowali bardzo ciekawy program artystyczny – montaż słowno-muzyczny opowiadający o losie zesłańców na Sybir. Po występie zdolnych gimnazjalistów goście mogli podziwiać niezwykły chór szkolny Szkoły Podstawowej nr 3 w Lwówku Śląskim, który gościnnie wystąpił podczas uroczystości. Oba występy nagrodzone zostały ogromnymi i zasłużonymi brawami. Duże wrażenie zrobił również krótki występ muzyczny Aleksandra Rafała Hołogi, lwóweckiego poety, kompozytora, założyciela zespołu LLAValon i nauczyciela w jednym. Artysta wręczył każdemu w prezencie płytę ze swoim autografem.

Po występach artystycznych wszyscy zostali oprowadzeni po lwóweckim ratuszu przez pracownika informacji turystycznej Michała Mruka, który ciekawie opowiadał o historii ratusza. Uczestnicy zjazdu zwiedzili m.in. Salę Ślubów, Salę Ławy Sądowej, Izbę Tortur i Loch Głodowy.

Potem razem z przewodnikiem sudeckim Włodzimierzem Kaczubą goście udali się na cmentarz miejski, gdzie dyrektor Maria Subik i Małgorzata Grębowicz złożyły kwiaty przy pomniku poświęconym zesłańcom Sybiru.

Następnie wszyscy, ciepło przyjęci przez dyrektor Małgorzatę Grębowicz oraz uczniów Prywatnego Gimnazjum im. Sybiraków, mogli zwiedzić szkołę, porozmawiać z uczniami i skorzystać z przygotowanego dla nich pysznego poczęstunku.

Ostatnim punktem programu był lwówecki browar, gdzie zwiedzający obejrzeli film, w którym obecny właściciel browaru Marek Jakubiak opisuje historię browaru, linię produkcyjną oraz dawne i zmodernizowane jej części. Goście zostali również oprowadzeni po halach produkcyjnych i zapoznani z procesem „warzenia piwa”. Wizyta w Browarze Lwówek zakończyła się degustacją piwa. Uczestnicy zjazdu zostali dłużej w gościnnym mieście na zorganizowanym dla nich spotkaniu przy grillu.

Trzeci dzień zjazdu – podsumowanie i pożegnanie

Ostatniego dnia zjazdu wszyscy uczestnicy V Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru spotkali się w sali konferencyjnej w Folwarku Książęcym w Kliczkowie w celu podsumowania całego wydarzenia. Spotkanie rozpoczęła dyrektor bolesławieckiego gimnazjum Maria Subik. „Razem z dyrektor Małgorzatą Grębowicz jesteśmy szczęśliwe, że mogłyśmy was gościć na Dolnym Śląsku” – powiedziała. „Bardzo nam zależało, żebyście wyjechali stąd zadowoleni. Cieszymy się, że nastroje dopisywały wam przez cały pobyt u nas”.

Maria Subik uroczyście przekazała dyrektor Dorocie Cieślik z Chełma, który jest miejscem kolejnego zjazdu, pamiątkową tablicę okolicznościową zawierającą mapkę Polski z zaznaczonymi miejscowościami, w których odbyły się spotkania.

Następnie Joanna Kupisz, nauczyciel Gimnazjum Samorządowego nr 2, przedstawiła wypracowane dzień wcześniej przez uczestników zjazdu wnioski. Jednogłośnie podjęto również dwie uchwały.

W kolejnym punkcie dyrektor przypomniała o nowym otwartym konkursie BZ WBK „Tu mieszkam, tu zmieniam” i przekazała uczestnikom ulotki, w których jest dokładny opis projektu, za który bolesławieckie gimnazjum otrzymało 20 tys. zł. Następnie odczytała podziękowania dla prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków z wyrazami wdzięczności za wsparcie finansowe i organizacyjne V Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru i pełną akceptację działań szkół w upowszechnianiu idei sybirackich. Podziękowania odebrał Stanisław Jurkin, prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Łodzi i członek Prezydium Zarządu Głównego. Po podziękowaniach wszystkim uczestnikom zjazdu zostały wręczone certyfikaty uczestnictwa w V Zjeździe oraz pamiątkowe zdjęcia wykonane dzień wcześniej przed budynkiem Gimnazjum Samorządowego nr 2.

Zbigniew Matuszewicz, dyrektor Zespołu Szkół nr 1 im. Zesłańców Sybiru w Toruniu, główny organizator poprzedniego zjazdu, uroczyście przekazał Kronikę Zjazdów organizatorowi obecnego zjazdu dyrektor Marii Subik. Lena Olechowska, sekretarz Stowarzyszenia Pamięci Zesłańców Sybiru w Augustowie, przypomniała o ustaleniach dotyczących Kroniki, że po każdym zjeździe ma być wklejony do niej symbol maku.

Podsumowując spotkanie, dyrektor bolesławieckiego gimnazjum Maria Subik uroczyście zakończyła V Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru. Spotkanie przebiegło w bardzo serdecznej, radosnej atmosferze, jednak przy pożegnaniach widać było wzruszenie, wycierane ukradkiem łzy i żal rozstania. Zarówno goście, jak i organizatorzy V Zjazdu bardzo pozytywnie ocenili to niecodzienne wydarzenie, którego Bolesławiec i Lwówek Śląski miały zaszczyt być gospodarzami.

Oprac.: Olga Markiewicz

***

Wnioski V Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

1. Nagrywać spotkania z Sybirakami (wywiady, lekcje żywej historii) na różnego rodzaju nośnikach.

2. Popularyzować wszystkie działania podejmowane w związku z zesłaniami na Sybir wśród szkół, instytucji i stowarzyszeń noszących to zaszczytne imię.

3. Organizować bezpośrednią pomoc i wsparcie samotnym, żyjącym w trudnych warunkach zesłańcom Sybiru.

4. Powoływać stowarzyszenia przy szkołach noszących imiona upamiętniające zesłańców Sybiru, pozyskując osoby z różnych środowisk.

Uchwały V Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

1. Miejscem VI Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru będzie Chełm.

2. Terminy zjazdów dostosowywane będą do egzaminów przeprowadzanych w szkołach różnego typu.

Maria Subik, dyrektor Gimnazjum Samorządowego nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir w Bolesławcu (z prawej) oraz Małgorzata Grębowicz, dyrektor Prywatnego Gimnazjum im. Sybiraków w Lwówku Śląskim powitały uczestników V Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

Promocja książki „Razem pamiętamy więcej”, wydanej z inicjatywy głównego organizatora V Zjazdu – Gimnazjum Samorządowego nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir w Bolesławcu

Uczestnicy V Zjazdu zaznaczyli na mapie lokalizację szkół i stowarzyszeń, które reprezentowali

Uczniowie Gimnazjum Samorządowego nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir w Bolesławcu w musicalu „Do mnie mów”

Bolesławieccy gimnazjaliści przedstawili poprzez „żywe obrazy” sceny z zesłania na Sybir

W Gimnazjum Samorządowym nr 2 uroczyście otwarta została Interaktywna Szkolna Izba Pamięci

Część artystyczna w Gimnazjum Samorządowym nr 2

Grupa teatralna działająca w gimnazjum wystąpiła ze specjalnym programem zatytułowanym „Czy bez tej miłości można żyć?”

Plakaty przygotowane przez uczniów gimnazjum

Drugi dzień zjazdu zakończyło złożenie kwiatów pod pomnikiem „W hołdzie Polskim Męczennikom Syberii oraz Pomordowanym w Katyniu i Łagrach” na cmentarzu komunalnym w Bolesławcu