Tą 120 stronicową książką pt.: ”Ponury cień Sybiru-wspomnienia z zesłania”, zabieram Czytelnika tam, gdzie pokruszono serca i zatrzymał się czas…
To pełna emocji i wzruszeń wyprawa w głąb sybirackich serc, historia dzieci, które po zsyłce natychmiast musiały stać się dorosłe, którym rodziców musiała zastąpić niespełna 16 letnia siostra Anna – moje Mamusia, (pieszczotliwie nazywana Nusią).

Odkąd pamiętam w naszym domu przez wszystkie lata przewijało się słowo GŁÓD, który na Syberii łamał ludzi.

Moi bohaterowie to:
dziadkowie: Anna i Wojciech Mielnikowie,
Mamusia – Anna, pieszczotliwie nazywana Nusią,
wujek Tadeusz,
wujek Edmund, nazywany Mundkiem,
ciocia Stefa, pieszczotliwie nazywana Funią,
ciocia Teresa, pieszczotliwie nazywana Titką – obecnie jedyna żyjąca z rodzeństwa.

Dziadkowie przed wojną mieszkali w okazałym domu w Cieszanowie. Dziadzio-Funkcjonariusz Policji Polskiej w Cieszanowie był dobrym, sumiennym i niezwykle pracowitym człowiekiem. Pomagał tym, którym wiodło się w życiu gorzej.
Babcia nie pracowała. Do cięższych prac domowych i opieki nad niesforną piątką dzieci miała dochodzącą pomoc domową.

Szczęśliwe dzieciństwo u boku kochających rodziców przerwał wybuch wojny-bombardowania, aresztowania stały się codziennością.
Z chwilą, gdy 12 września 1939 r. Cieszanów gm. Lubaczów został zajęty przez Niemców, zaczęły się aresztowania urzędników państwowych. W obawie przed aresztowaniem i wywózką do obozu koncentracyjnego, Dziadkowie podjęli decyzję o przeprowadzce na pobliską wieś Lisie Jamy, do jedynego brata Babci. Chyba wtedy nie zdawali sobie jeszcze sprawy z tego, że miejsce, które miało być azylem, stanie się przekleństwem dla rodziny. Niestety, ktoś życzliwy doniósł na Dziadków  i jako jedyni z całej wioski Lisie Jamy stali się ofiarami sowieckich prześladowań.

W „Komunikacie” nr 1/135 z marca 2018 r. przekazałam informację o otwarciu i nadaniu imienia Polskich Sybiraków – Centrum Zdrowia w Koji (Uganda). Opisałam przebieg uroczystości i przedstawiłam program spotkań towarzyszących otwarciu Centrum. Niniejsza notatka stanowi uzupełnienie poprzedniego sprawozdania.

Delegatami z Polski na uroczystość otwarcia Centrum Zdrowia byli dawni mieszkańcy osiedla nad Jeziorem Wiktorii: Danuta Kołodziejska, Halina Machalska, Danuta Sedlak, Ryszard Janosz i Artur Woźniakowski. Oni to stali się bohaterami reportażu, który powstał na podstawie ich wypowiedzi i wspomnień – pt. „Dzieci Andersa – powrót do Afryki”.

Z armią gen. Andersa ewakuowano około 40 tys. ludności cywilnej. Byliśmy wśród tych szczęśliwców. Teraz, po 70 latach opowiadamy o naszym dzieciństwie na gościnnym lądzie. Rozrzuceni po ogromnych obszarach kolonii brytyjskich w Afryce Wschodniej, stworzyliśmy zintegrowane społeczności. To tam koszmar Sybiru zatarł się w pamięci, zabliźniły się rany i mogliśmy najeść się do syta, to tam chore dzieci wracały do zdrowia, znalazły opiekę i odzyskały radość życia.

Dla Artura Woźniakowskiego dramatycznym przeżyciem był powrót do szarej Polski. Opowiadał, jak bardzo tęsknił za bujną przyrodą i afrykańskim słońcem.

Danuta Kołodziejska i Ryszard Janosz opowiadali o organizacji życia w osiedlu, o wychowaniu patriotycznym, uroczystościach państwowych, kościelnych i o swoich łobuzerskich wyczynach nad brzegami Jeziora Wiktorii. Ja porównywałam Afrykę dzisiejszą z tą sprzed laty, mówiłam o malarii, na którą często chorowałam, nawet po powrocie do Polski.

Nasza piątka z Polski i ci, którzy przybyli z Kanady, Australii, mówiliśmy, że kawałek serca zostawiliśmy tutaj – na równiku. Wszyscy tęsknimy za naszym dziecięcym rajem.

Film pt. „Dzieci Andersa – powrót do Afryki” o polskich Sybirakach umożliwia poznanie losów tułaczy, dzięki czemu ważny fragment naszej historii nie ulegnie zapomnieniu. Za ten filmowy reportaż salezjański ks. Roman Sikoń uhonorowany został nagrodą specjalną Jury Głównego Konkursu o Nagrody Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w kategorii publikacji o tematyce historycznej.

W filmie pokazano, jak nas witali Afrykańczycy, i chociażby dlatego warto go zobaczyć.

Link do filmu: https://vimeo.com/271254889.

Autor: Danuta Sedlak

Spokojne życie rodziny Heleny i Waleriana Węglewskich – nauczycieli mieszkających w Mołodecznie, na Kresach Wschodnich Polski – przerywa wybuch II wojny światowej. Po wkroczeniu wojsk sowieckich na teren Polski małżonkowie zostają rozdzieleni i deportowani na Sybir i do Kazachstanu. Ich dwiema małymi córeczkami, uratowanymi przed wywózką, zaopiekowała się w Polsce rodzina… Tak zaczyna się książka „Opowiem wam…” napisana i zilustrowana przez wnuczkę Heleny i Waleriana – Barbarę Bielawiec. Książka skierowana jest do najmłodszego odbiorcy, w przyjazny dziecku, obrazowy sposób przedstawia trudną tematykę zesłań oraz fakty historyczne. Narracja prowadzona jest poprzez obraz, z minimalnym wykorzystaniem tekstu. W treść wkomponowane zostały zdjęcia archiwalne oraz fotografie pamiątkowych przedmiotów, zarówno przedwojennych, jak i przywiezionych ze „Szlaku Andersa”, pochodzących z archiwum rodzinnego autorki. Tworząc książkę, autorka pragnęła udokumentować i zachować od zapomnienia wojenne losy jej przodków, którzy, tak jak wielu innych Polaków, zostali wyrwani ze swoich gniazd rodzinnych i rzuceni w odległe i nieznane rejony Sybiru.

Po wkroczeniu wojsk sowieckich na te tereny, we wrześniu 1939 r., Walerian Węglewski, ojciec rodziny, inspektor szkolny, został aresztowany i osadzony w więzieniu. Po wielomiesięcznym śledztwie otrzymał wyrok pięciu lat sowieckiego łagru w Komi ASSR. Jego żona, Helena, została deportowana do Kazachstanu. Przed wywózką zdążyła jeszcze uratować córki, wysyłając je na wieś pod opiekę krewnych. Po zawarciu przez Polskę i ZSRR paktu Sikorski–Majski, małżonkowie odnaleźli się i wstąpili w szeregi armii gen. Władysława Andersa, by wraz z nią przemierzać szlak poprzez Iran, Irak, Palestynę. Pracowali w szkolnictwie, ucząc polską młodzież w Szkole Junaków i Szkole Młodszych Ochotniczek. Do Polski powrócili w 1947 r. i osiedlili się w Białymstoku.

Barbara Bielawiec

Autorka dzięki „przejażdżce” rowerem przez Kenię, Tanzanię i Ugandę została pierwszą w Polsce laureatką nagrody Johnnie Walker Keep Walking Award „za pasje i odważne zrealizowanie marzenia”. Za wyprawę rowerową z dwójką towarzyszy na Ural, do miejsca zesłania jej ojca, podczas IX Ogólnopolskich Spotkań Podróżników, Żeglarzy i Alpinistów „KOLOSY 2006” otrzymała wyróżnienie, a magazyn turystyczny „Podróże” przyznał jej tytuł Podróżnika Roku.

„Niniejsza książka stanowi osobiste zapiski, zachowane od niepamięci, pewnej rodziny – jak wiele rodzin w Polsce, zranionej sowieckim piętnem. Jest rozliczeniem, żywą pamięcią przeszłości, czasów dzieciństwa, wspomnieniem przygód, smaków, rozłąki. To opowieść nieszablonowa, niemieszcząca się w ramach podręcznika historii, pamiętnika czy książki podróżniczej, a z każdej z nich czerpiąca wiele elementów. To opowieść szkatułkowa – barwna, wzruszająca, prawdziwa i piękna, poparta relacjami świadków przeszłości.

Książka zawiera narracje Zdzisława Martinki – jego osobiste opisy wydarzeń politycznych rozgrywających się w latach 1939–1958 – które mieszają się z opisami przygód i losów jego samego jako młodego chłopca, młodzieńca i dorosłego mężczyzny, a także jego córki Agnieszki, która z chwilą wydania książki w końcu spełnia marzenie swoje i taty. Jej podróż śladami zsyłki taty – jak zwykle na ukochanym rowerze i z pękiem maszynopisu – nie jest tylko przygodą, którą wielu podróżników mogłoby spisać po powrocie z wyprawy. To podróż w głąb serca, do korzeni”.

Maria Masłowska, redaktor

„Połowinka to książka, która opowiada o ogromnym trudzie, która powstała w trudzie tworzenia oraz przekopywania mnogości danych i źródeł, a także przeżywania na nowo historii osobistej mieszającej się z dziejami naszego kraju, która również na etapie redakcji musiała przezwyciężyć trudy niesprzyjających okoliczności. Jest więc książką, której trud – w różnych wymiarach i skalach – nie oszczędził.

Powieść-esej, reportaż, pamiętnik, wspomnienia, książka historyczna, książka podróżnicza, labirynt »tu i teraz« oraz retrospekcji… Piękna i cenna.

Praca nad »Połowinką« była nie tylko pracą. Nie sposób bowiem nie odbierać jej jednocześnie umysłem i sercem. Nie sposób nie odczuć poruszenia, onieśmielenia… Nie sposób pozostać obojętnym”.

Iwona Kresak, redaktor

Jezuita Walter J. Ciszek jako „szpieg Watykanu” spędził w sowieckich więzieniach i łagrach ponad 20 lat. Swoje doświadczenia zamknął w książce „…bo Ty jesteś ze mną. Duchowe świadectwo z Syberii”, która właśnie trafiła do księgarń.

To historia wewnętrznej odysei autora oraz opowieść o niesłabnącej wierze, która pomogła mu przetrwać wyniszczenie ciała i załamania ducha. Spędził 23 lata w sowieckich więzieniach i łagrach na Syberii. Jak twierdził, to w modlitwie odnalazł odwagę, która łagodziła samotność, ból, frustrację, gniew, obawy, rozpacz. Pocieszenie płynące z duchowej kontemplacji dało mu wewnętrzny pokój, umożliwiający przeżycie w świecie przepełnionym „arogancją zła”.

Książka jest odpowiedzią na najczęściej zadawane pytanie, jakie słyszał po powrocie do USA: Jak udało ci się przeżyć? W „…bo Ty jesteś ze mną” autor opisał z niemal z fotograficzną dokładnością wszystkie duchowe zmagania oraz doświadczenia chwil skrajnego zwątpienia, rozpaczy, nawet samobójczych myśli, ale to właśnie Łubianka stała się dla niego szkołą prawdziwej modlitwy.

Jak stwierdza sam autor: „W obozach i więzieniach (…) widziałem ogromną ilość cierpienia; niemal rozpaczy, jednak nauczyło mnie też w tej najczarniejszej godzinie, aby w poszukiwaniu pocieszenia zwrócić się do Boga i tylko Jemu zaufać. Przez długie lata izolacji i cierpienia Bóg doprowadził mnie do zrozumienia życia i jego miłości (…)”.

Tytuł ten poleca prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Łukasz Kamiński: „Ta książka to poruszające świadectwo siły wiary, która przezwycięża potęgę sowieckiego totalitaryzmu. Polecam ją każdemu, kto pragnie zrozumieć najgłębsze przyczyny upadku komunistycznego imperium”.

To doskonała lektura dla miłośników reportaży, historii oraz poszukujących duchowych przeżyć.

O autorach:

Walter J. Ciszek (1904–1984) − amerykański ksiądz, jezuita (SJ) pochodzenia polskiego, apostoł Syberii, Sługa Boży Kościoła katolickiego. Autor książek: „Z Bogiem w Rosji” oraz „…bo Ty jesteś ze mną. Duchowe świadectwo z Syberii”. Po powrocie do USA pracował na Uniwersytecie Fordham, jako rekolekcjonista i kierownik duchowy, działa tam nazwany jego imieniem Ciszek Hall, natomiast w jego rodzinnej miejscowości – Father Walter J. Ciszek Education Center.

Fr. Daniel L. Flaherty – jezuita, współautor książek „Z Bogiem w Rosji” oraz „…bo Ty jesteś ze mną. Duchowe świadectwo z Syberii”, redaktor magazynu „America”.

Walter J. Ciszek SJ, Daniel L. Flaherty SJ, „…bo Ty jesteś ze mną. Duchowe świadectwo z Syberii”, Wydawnictwo Świętego Wojciecha

Oprac.: Wydawnictwo Świętego Wojciecha